از تخته تا قهرمانی: حقایق کمتر شناخته‌شده در شطرنج

شطرنج، این بازی استراتژیک و فکری، سال‌هاست که ذهن‌ها را به خود مشغول کرده و تحسین بسیاری را برانگیخته است. این بازی نه تنها به عنوان یک تفریح، بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی و روشی برای تقویت تفکر منطقی و استراتژیک شناخته می‌شود. شطرنج در طول تاریخ تحولات زیادی را تجربه کرده و فرهنگ‌ها و جوامع مختلفی را تحت تأثیر قرار داده است ، به بررسی حقایق جالب و ناشناخته درباره بازی شطرنج خواهیم پرداخت که به عمق این بازی و اهمیت آن در دنیای امروز می‌پردازد و با یکدیگر حقابق شطرنج را مرور خواهیم کرد.

*شطرنج یک موضوع درسی الزامی در مدارس ارمنستان است

* طولانی‌ترین ماراتن شطرنج 56 ساعت و 9 دقیقه و 37 ثانیه به طول انجامید و توسط هالوارد هاگ فلاتبو و اسجور فرکینگستاد (هر دو از نروژ) در هاوگسوند نروژ در 11 نوامبر 2018 به ثبت رسید

*در یک بازی، 400 حرکت ممکن پس از انجام هر حرکت وجود دارد

*این امکان وجود دارد که طرف مقابل خود را تنها در دو حرکت مات کنید. مات احمق که با نام مات در دو حرکت (فقط برای مهره سیاه) نیز شناخته می‌شود

*شطرنج یک راه اثبات شده برای بهبود عملکرد حافظه است

*حدود 70 درصد از جمعیت بزرگسال در مقطعی از زندگی خود شطرنج بازی کرده‌اند و حدود 605 میلیون بزرگسال به طور منظم شطرنج بازی می کنند

*اعتقاد بر این است که این بازی در هند سرچشمه گرفته است، جایی که قبل از قرن ششم پس از میلاد به آن Chaturange می گفتند

*این بازی در هند رواج یافت و سپس به ایران و اعراب گسترش یافت

*باستان شناسان مهره‌های بازی عاج و مصنوعات شطرنج را در ازبکستان کشف کرده‌اند که قدمت آن به سال 760 پس از میلاد باز می‌گردد که به سرعت در جهان گسترش یافت

*بازی شطرنج در حدود سال 1000 به اروپای غربی رسید.در حدود سال 1475، تغییراتی در بازی ایجاد شد و به شکل کنونی خود تکامل یافت. همچنین در همین زمان قوانین رسمی ظاهر شد

*در سال 1749 اولین کتابچه راهنمای استاندارد شطرنج توسط استاد شطرنج فرانسوا آندره دانیکان فیلیدور نوشته شد

*دوره زمانی از قرن 18 تا سال1880 به عنوان دوران رمانتیک شطرنج شناخته می‌شد و شامل کشف پیاده به عنوان مهره‌های استراتژیک، قوانین و قراردادی بود که مهره‌های سفید ابتدا حرکت می‌کردند

*تعداد بازی های شطرنج منحصر به فرد ممکن بسیار بیشتر از تعداد الکترون‌های جهان است. تعداد الکترون ها حدود 10⁷⁹ تخمین زده می‌شود در حالی که تعداد بازی های منحصر به فرد شطرنج 10¹²⁰ است

*طولانی‌ترین بازی شطرنج که از نظر تئوری ممکن است 5949 حرکت باشد

*طولانی‌ترین زمان برای انجام یک حرکت قلعه رفتن 46 حرکت، بازی مسابقه بین بابوستر و ایرکوف در سال 1966 بود

*در اواخر سال 1561،قلعه رفتن دو حرکت بود. یعنی حرکت شاه و رخ به صورت جداگانه حساب می‌شد

*کلمه Checkmateدر شطرنج از عبارت فارسی «شاه مات» به معنای «شاه مرده» گرفته شده است

*طولانی‌ترین بازی رسمی شطرنج 269 حرکت به طول انجامید (نیکولیچ– ارسوویچ در بلگراد1989) با تساوی به پایان رسید و 20 ساعت 15 دقیقه زمان برد و به تساوی انجامید

*از موقعیت شروع، هشت راه مختلف برای مات در دو حرکت و 355 روش مختلف برای مات در سه حرکت وجود دارد

*حرکت پیاده در مکان اولیه خود، که در اولین حرکت خود به جای یک مربع، دو مربع را پیش می برد، برای اولین بار در سال 1280 در اسپانیا معرفی شد

*دکتر امانوئل لاسکر از آلمان عنوان قهرمان شطرنج جهان را بیش از هر بازیکن دیگری تا به حال حفظ کرد: 26 سال و 337 روز

*در سال 1985، گری کاسپاروف بازیکن شوروی با 22 سال و 210 روز جوانترین قهرمان شطرنج جهان شد. با سن ۱۸ سال و ۱۱ماه؛ کارلسن رکورد جوانترین فردی که موفق به عبور از ریتینگ ۲۸۰۰ شده‌است را ثبت کرد. رکوردی که در سال ۲۰۲۱ توسط علیرضا فیروزجا شکسته شد. کارلسن در ژانویه ۲۰۱۰ با ۱۸ سال سن جوانترین بازیکن تاریخ شطرنج شد که در رده اول ریتینگ فدراسیون بین‌المللی شطرنج قرار گرفته‌است

*در طول مسابقه شطرنج بین بابی فیشر و بوریس اسپاسکی در سال 1972 در ریکیاویک، روس‌ها. بازی نامنظم اسپاسکی را به صندلی فیشر مرتبط کردند. سازمان ایسلندی برای اطمینان از این موضوع، یک نگهبانی 24 ساعته برای صندلی فیشر گذاشت و آزمایش‌های شیمیایی و اشعه ایکس بر روی صندلی انجام دادند. در نهایت، چیزی غیرمعمول پیدا نشد

*اولین ساعت مکانیکی شطرنج توسط توماس ویلسون در سال 1883 اختراع شد. قبل از آن، ساعت شنی استفاده می‌شد. ساعت شنی برای اولین بار در سال 1862 در لندن مورد استفاده قرار گرفتند. ساعت دکمه‌ای امروزی برای اولین بار توسط وینهوف در سال 1900 تکمیل شد

*تخته شطرنج تاشو در اصل در سال 1125 توسط یک کشیش شطرنج اختراع شد. از آنجایی که کلیسا کشیش‌ها را از بازی شطرنج منع می‌کند، او تخته شطرنج خود را با ساختن تخته‌ای که شبیه دو کتاب در کنار هم بود پنهان کرد

*بدترین عملکرد یک بازیکن، مکلئود از کانادا بود که در سال 1889 در نیویورک 31 بازی را از دست داد

*فرانک مارشال (1877-1944) اولین آمریکایی بود که یک بازیکن شوروی را در یک تورنمنت بین المللی در نیویورک، 1924 شکست داد. او 30 سال به عنوان قهرمان ایالات متحده سلطنت کرد، اما تنها یک بار با شکست اد لاسکر (5-4) از عنوان خود دفاع کرد. در سال 1923. او اولین استادی بود که بیش از 100 بازی را همزمان انجام داد

*در سال 1985، اریک ناپرت 500 بازی شطرنج 10 دقیقه ای را در 68 ساعت انجام داد

*آلبرت انیشتین دوست خوبی از قهرمان شطرنج جهان، امانوئل لاسکر، بود. در یک مصاحبه با نیویورک تایمز در سال 1936، انیشتین گفت: “من هیچ بازی‌ای نمی‌کنم. وقتی که کارم تمام می‌شود، نمی‌خواهم چیزی را که نیاز به فعالیت ذهنی دارد، انجام دهم.” با این حال، او در سال‌های بعدی زندگی‌اش شطرنج را شروع کرد

*72 حرکت متوالی وزیر در بازی میسون-مکنزی در لندن در سال 1882 انجام شد

*رکورد حرکات بدون گرفتن مهره 100 حرکت در طول مسابقه بین تورتون و ام واکر در سال 1992 است

*تازه کارها یا بازیکنانی که در سال اول حضور دارند، به نام Rook in Chess(رخ در شطرنج) نامگذاری می‌شوند. رخ ها به طور‌کلی آخرین قطعاتی هستند که باید وارد عمل شوند، و همین امر در مورد تازه کارها نیز صدق می‌کند

*شطرنج چشم بسته یک مهارت چشمگیر است که بسیاری از شطرنج بازان قوی از آن برخوردارند. مطمئناً به توانایی بالایی برای دیدن واضح تخته نیاز دارد که پس از چندین حرکت دشوار می‌شود

* در 30 ژوئن 2021، ابیمانیو میشرا، شطرنج باز آمریکایی، با 12 سال، 4 ماه و 25 روز سن، جوانترین استاد بزرگ تاریخ شد. میشرا رکورد 12 سال و 7 ماه که متعلق به سرگئی کاراکین بود را شکست که به مدت 19 سال پابرجا مانده بود

* احسان قائم مقامی، قهرمان 9 دوره شطرنج ایران، با 604 حریف همزمان بازی کرد تا رکورد جهانی بیشترین بازی همزمان را از آن خود کند. او در رقابتی سیمولتانه در تهران، 580 بازی را برد، 16 بازی را مساوی کرد و تنها 8 بازی را باخت. این نمایش در تاریخ  19 بهمن 1390 در استادیوم ورزشی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد

*تیمور گاریف شاهکار جدیدی را برای این بازی در 3 تا 4 دسامبر 2016 رقم زد که در آن با چشمانی بسته و همزمان، با 48 حریف بازی کرد. نتیجه این بازی ها 35 برد، 7 تساوی و 6 باخت بود

*بزرگترین صفحه شطرنج از هر طرف 5.89 متر (19 فوت 4 اینچ) اندازه دارد. مهره شاه 119 سانتی متر (47 اینچ) قد و 37.4 سانتی متر (1 فوت 2 اینچ) عرض دارد. این مجموعه توسط باشگاه شطرنج مدیسین هت در 27 می 2009 در کانادا ارائه و اندازه‌گیری شد.

* کشور روسیه با 2559 بازیکن عنوان دار، از جمله 243 استاد بزرگ برجسته، با اختلاف زیاد دارای بیشترین قهرمانی در شطرنج است و میتوان گفت یکی از قوی ترین کشور های جهان در شطرنج محسوب می شود.

*کوتاه‌ترین بازی شطرنج بین ال.دارلینگ و آر.وود که در مجله شطرنج Northwest در سال 1983 منتشر شد و به این صورت بود:

1. g4 e6
2. f4?? Qh4

*مگنوس کارلسن از 31 ژوئیه 2018 در 125 بازی پیاپی شکست ناپذیر بود، تا زمانی که او در تاریخ 9 اکتبر 2020 در مقابل استاد بزرگ، یان کریستوف دودا در نروژ تن به شکست داد

*کلمه FIDEمخفف (Fédération Internationale des Échecs) است که به معنای واقعی کلمه به فدراسیون جهانی شطرنج ترجمه می‌شود

*دومین کتابی که به زبان انگلیسی چاپ شد درباره شطرنج بود

*قدیمی‌ترین بازی شطرنج ثبت شده در تاریخ مربوط به دهه 900 بین مورخ بغدادی و شاگردش است

*قدیمی‌ترین ست‌های کامل شطرنج باقی‌مانده در جزیره لوئیس، در شمال اسکاتلند پیدا شد و به قرن دوازدهم بازمی‌گردد. آنها احتمالاً در ایسلند یا نروژ ساخته شده‌اند و ظاهر آنها در هری پاتر و سنگ جادو برای مهره‌های شطرنج جادوگر استفاده شده است

*بیش از 600.000.000 (ششصد میلیون) نفر در سراسر جهان می دانند که چگونه شطرنج بازی کنند

*در بسیاری از زبان ها، پیاده یک سرباز پیاده است، اما در آلمانی و اسپانیایی، یک دهقان یا کشاورز است

*شطرنج در زمان امپراتوری گوپتا در هند آغاز شد و به امپراتوری ساسانی ایران گسترش یافت و پس از تسخیر ایران توسط مسلمانان به خاورمیانه گسترش یافت. از آنجا به اروپا و روسیه گسترش یافت

*در ابتدا، ملکه فقط می‌توانست هر بار یک مربع را به صورت مورب حرکت دهد. بعداً می‌توانست دو مربع را در یک زمان به صورت مورب حرکت دهد. تا زمان (بازپس‌گیری)Reconquista اسپانیا، با ملکه قدرتمندش ایزابلا، وزیر(ملکه) قوی‌ترین مهره روی تخته شد

550سال بعد از میلاد: شمال غربی هند

600 بعد از میلاد: اولین اشاره واضح به شطرنج، در یک نسخه خطی فارسی، شطرنجی را که از هند به ایران آمده است، توصیف می‌کند

700بعد از میلاد: تاریخ اولین مهره‌های شطرنج غیرقابل انکار

800 بعد از میلاد:. مورها (مردم مسلمان شمال آفریقا) شطرنج را به اسپانیا و سیسیل آوردند

900 بعد از میلاد: استادان اولیه شطرنج مسلمان، السولی و اللجلاج آثاری در مورد فن شطرنج می نویسند

1000 بعد از میلاد: شطرنج در اروپا از جمله روسیه رواج یافت

1300 بعد از میلاد: اولین نظرات اروپاییان درباره شطرنج در موعظه‌ها و داستان‌ها

1475–1500 بعد از میلاد: تولد بازی مدرن: به ویژه، حرکت های جدید برای ملکه و فیل

1495: اولین کتاب شطرنج چاپ شد

1497: اولین کتاب شطرنج چاپ‌شده که تا به امروز قابل مطالعه است

1600: اولین بازیکن-نویسندگان حرفه‌ای

1780: اولین بازی‌های استادی که در همان زمان ضبط شدند

1836: اولین مجله شطرنج

1849: اولین تورنمنت شطرنج ایالات متحده

1851: اولین تورنمنت بین المللی شطرنج

1866: اولین مسابقه که بر اساس ساعت زمان بندی شد

1883: اولین مسابقاتی که از ساعت‌های شطرنج طراحی شده ویژه استفاده شد

1886: اولین مسابقه رسمی قهرمانی جهان

1927: اولین المپیاد شطرنج، با سازمان دهندگان فیده

1960: رتبه بندی عددی بازیکنان استاندارد شد

شطرنج، به عنوان یک بازی استراتژیک و عمیق، نه تنها از تاریخ و فرهنگ غنی برخوردار است، بلکه تأثیرات شگرفی بر تفکر و مهارت‌های شناختی انسان دارد. از رکوردهای تاریخی و قهرمانان بزرگ گرفته تا تأثیرات مثبت آن بر یادگیری و رشد فردی، شطرنج همواره در حال تکامل و جذب علاقه‌مندان جدید است. این بازی به ما می‌آموزد که هر حرکت باید با دقت و فکر انجام شود و هر تصمیم می‌تواند پیامدهای دوربردی داشته باشد. با درک این حقایق، می‌توانیم ارزش شطرنج را فراتر از یک سرگرمی ساده ببینیم و آن را به عنوان ابزاری برای تقویت تفکر استراتژیک و مهارت‌های حل مسئله در زندگی روزمره خود مورد استفاده قرار دهیم. در نهایت، شطرنج نه تنها یک بازی، بلکه سفری به دنیای تفکر عمیق و خلاقیت است.

مهره رخ:چشم بیدار شطرنج

شناخت اسب در شطرنج

آشنایی کامل با فیل در شطرنج

اسطوره‌های شطرنج را بشناسید

اخذ نمایدگی لکو ایران در خبرگزاری ایسنا